АЭС электр энергиясын экспорттау әлеуетін арттырады – Инеш Кенжина

Қ.Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университетінің профессор-зерттеушісі, қауымдастырылған профессор, Phd Инеш Кенжина Қазақстан атом энергетикасын дамыту арқылы аймақтық энергетикалық қауіпсіздігін нығайтып, көршілес елдерге электр энергиясын экспорттау әлеуетін арттыра түсетінін жеткізді. АЭС осы ретте мұнай мен газбен ғана шектелмей, энергетикалық ресурстарды экспорттауды әртараптандырудың маңызды элементіне айналуы мүмкін, деп хабарлады Elordainfo.kz.

Атомдық энергетика бүгінде әлемнің дамыған елдерінің энергетикалық құрылымының маңызды құрамдас бөлігіне айналды. Әлемнің 12 елінде АЭС-те өндірілетін электр энергиясының үлесі 30%-дан асады, кейбір елдерде 30%-дан жоғары, ал Францияда бұл көрсеткіш 72%-ды құрайды. Сондықтан қазіргі заманғы АЭС блоктары – елдің экономикасының индустриялық дамуы үшін базалық қуаттың сенімді көзі. Қазақстанда АЭС салу – энергетика саласын әртараптандырудың перспективалы бағыты болмақ, бұл электр энергиясы өндірісінің құрылымын тұрақты етеді және елдің энергетикалық ресурстарын ұтымды пайдалануға мүмкіндік береді.

Елдің энергетикалық кешенін жаңғырту – энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі негізгі міндет және ол генерация көздерін әртараптандыруды талап етеді. Қазіргі уақытта Қазақстанның энергетикалық құрылымы жаңартылатын энергия көздері мен газ генерациясының үлесін арттыруға бағытталған.  Алайда, Қазақстан уран қоры бойынша әлемдегі ең ірі елдердің бірі болып табылатынын және «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ табиғи уран өндіру бойынша әлемдегі ең ірі өндіруші екенін ескерсек, ол әлемдегі атом энергетикасының 40%-дан астам қажеттілігін қамтамасыз етіп, оны іс жүзінде әлемнің барлық елдеріне жеткізеді, біздің елімізде өз атом энергетикасын құру қажеттілігі айқын болып отыр. Бұл электр энергиясын өндіру үшін өз табиғи ресурстарын неғұрлым тиімді пайдалануға мүмкіндік береді, көмірсутектер мен басқа да энергетикалық ресурстарды импорттауға тәуелділікті азайтады, бұл – Қазақстанның энергетикалық қауіпсіздігінің маңызды элементі.

Қазіргі жаһандық экологиялық мәселелер мен парниктік газдар шығарындыларын азайту талаптары тұрғысынан Қазақстанның энергетика саласының құрылымына атом энергетикасын енгізу СО2 шығарындыларын айтарлықтай қысқартуды және біздің еліміздің Париж келісімі бойынша халықаралық міндеттемелерін орындауды қамтамасыз етеді. Елдің энергетикалық құрылымын осылайша әртараптандыру электр энергиясын тұтынудағы көмір генерациясының үлесін айтарлықтай төмендетуге әкеледі және бұл тек жаңартылатын энергия көздері мен газ генерациясы есебінен ғана емес, сонымен қатар атом генерациясының есебінен қамтамасыз етіледі, бұл экологиялық тиімділікті айтарлықтай арттырады.

АЭС электр энергетикалық жүйесі үшін базалық қуаттың қуатты көзіне айналып, ауа райына қарамастан тұрақты электр энергиясын өндіруді қамтамасыз етеді. Базалық қуат көздері елдің энергетикалық жүйесінің тұрақтылығының негізі болып табылады. Бұл Қазақстанның жаңартылатын энергия көздерін (күн және жел) айтарлықтай дамыту жоспарлары тұрғысынан ерекше маңызды, себебі олар ауа райы жағдайларына тәуелді. Сондықтан АЭС Қазақстанның энергетикалық жүйесін жаңартылатын энергия көздерін толықтыратын және оның тұрақтылығын қамтамасыз ететін сенімді базалық генерация көзімен қамтамасыз етеді.

АЭС салу Қазақстан экономикасының индустриялық-инновациялық дамуының қуатты локомотивіне айналады, бұл құрылыс индустриясы, машина жасау, энергетика, ақпараттық технологиялар және басқа да жоғары технологиялық салаларда жаңа жұмыс орындарының ашылуына ықпал етеді. Бұл атом энергиясы саласындағы ғылыми-техникалық қызметтің дамуына және ядролық технологиялардың ұлттық орталықтарын құруға серпін беріп, инвестициялар тартуға және атом энергетикасы саласындағы технологиялар мен қызметтерді, соның ішінде уран саласын экспорттауға ықпал етеді. Жалпы алғанда, атом энергетикасын құру жаңа технологияларды дамытуды, білікті кадрларды даярлауды талап етеді, бұл энергетика және оған қатысты салалардағы ғылыми зерттеулер мен инновациялардың дамуына ықпал етіп, еліміздің технологиялық деңгейінің дамуын айтарлықтай жеделдетеді.

Бастапқы кезеңде АЭС салу айтарлықтай бастапқы инвестицияларды талап етеді, алайда мұндай станциялардың пайдалану шығындары көмір немесе табиғи газбен жұмыс істейтін жылу электр станцияларына қарағанда төмен, себебі отынды ауыстыру мерзімі ұзақ (1,5 – 2 жыл), сонымен қатар АЭС-тің отын бағасының электр энергиясын өндірудің өзіндік құнындағы үлесі шамамен 10%-ды құрайды, бұл тұтынушы үшін бағаның тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Ұзақ мерзімді перспективада атом энергетикасы АЭС-тің ұзақ өмірлік циклі есебінен (қазіргі уақытта 60 жыл, болашақта 80 және одан да көп жылға дейін ұзартылуы мүмкін) одан да экономикалық тиімді бола алады. Сонымен қатар АЭС Қазақстанның энергетикалық жүйесінің әлемдік энергетикалық нарықтағы өзгерістерге тұрақтылығын қамтамасыз етіп, көмірсутектерге тәуелділікті төмендету арқылы ел экономикасын мұнай мен газдың әлемдік бағаларының ауытқуларынан қорғайды. Бұл елге ұзақ мерзімді перспективада тұрақты экономика мен болжамды шығындарды қамтамасыз етеді.

Жалпы алғанда, атом энергетикасы Қазақстанға өзінің энергетикалық тұрақтылығын арттыруға, экологиялық жағдайды жақсартуға және жаһандық энергетикалық нарықтағы болашақ сын-тегеуріндерге дайындалуға мүмкіндік береді.

Дайындаған Райхан РАХМЕТОВА