Елордалық судья: Конституция – әр азаматтың құқығын қорғайтын құжат

Биыл Ата заңымызға – 30 жыл. Бұл – ел тарихындағы аса маңызды кезең ғана емес, сонымен қоса, Қазақстанның демократиялық дамуы мен құқықтық мемлекет ретінде қалыптасуын айқындайтын тарихи белес. Астана қаласының азаматтық істер жөніндегі ауданаралық сотының судьясы Нұргүл Лесова Конституцияның ел дамуындағы маңызын атап өтіп, оның 30 жыл бойы тұрақтылықтың, заң үстемдігінің және тиімді басқару жүйесінің негізі болып келе жатқанын айтты.

Жуырда Президент Конституцияның 30 жылдығына арналған «Конституция және мемлекеттілік: құқық пен болашақ диалогы» атты ғылыми-практикалық конференцияда еліміздегі сот жүйесі туралы айтты. Мемлекет басшысының айтуынша, жүргізілген реформалар сот жүйесіне сенімді айтарлықтай арттырған. Сондай-ақ сот әкімшілігі жетілдіріліп, сот ісін жүргізуді цифрландыру басталды. Бұрын азаматтар іске қатысты шағымдану мүмкіндігі жоқтығына жиі арызданатын. Сондықтан кассациялық соттарды құру және биыл 1 шілдеден бастап «жаппай» кассация қағидатын енгізу Қазақстанның сот жүйесін жаңғыртудағы маңызды қадамдардың бірі болды. 

«Конституцияның қабылданғанына 30 жыл уақыт өтті. Осы мерзім аралығында мемлекеттің тұрақтылығы мен заң үстемдігі үлкен жетістіктерге жетті. Отыз жыл бойы қолданыста болуының өзі еліміздің саяси тұрақтылығы мен құқықтық жүйесінің беріктігін білдіреді», - деді судья.

Оның айтуынша, елімізде жүргізілген реформалар арқылы Үкіметтің жауапкершілігі мен Парламенттің рөлі едәуір артты.

«Бүгінгі таңда жүзеге асырылып жатқан реформаларымыз «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» қағидасына негізделді. Бұл реформалар Конституция негізінде жүзеге асуда», - деді Нұргүл Ғаппарқызы.

Судья азаматтардың құқықтарын қорғау – басты құндылық екенін айтты.

«Конституцияда адам және оның құқықтары мен бостандықтары ең жоғарғы құндылық ретінде бекітілген. Бұл қағида нақты құқықтық тетіктермен қамтамасыз етілуде. Соның бірі – жаңадан құрылған Конституциялық сот. Егер азаматтар мен ұйымдар кез келген заң немесе нормативтік актіні Конституцияға сәйкес емес деп санаса, онда тікелей Конституциялық сотқа жүгіне алады. Бұл – азаматтардың құқықтарын қорғауға арналған маңызды қадам», - деді спикер.

Судья Ата заңымыздың ел ішіндегі тұрақтылық пен сыртқы беделге тигізіп отырған ықпалына тоқталды.

«Сыртқы саясаттағы беделіміз артып отыр. Осы конституциялық негізде Қазақстан бейбіт саясат жүргізіп, түрлі халықаралық ұйымда белсенді рөл атқарып келеді», - деді елордалық судья.

Әңгіме арасында судья Ата заң еліміздің экономикалық дамуы мен қоғамдық келісімін қамтамасыз етудің берік негізіне айналғанын атап көрсетті.

«Ұлтаралық татулықты, қоғамдық келісімді дамыту бағытында Қазақстан халқы Ассамблеясы жұмыс істейді. Елімізде 130-дан астам этнос өкілдері бейбіт өмір сүріп жатыр.  Бұл барша қазақстандықтың ортақ еңбегінің жемісі. 30 жылда Қазақстанда заманауи, тәуелсіз, бейтарап сот жүйесі қалыптасты. Конституцияның 77-бабында «Сот төрелігін іске асыру жөніндегі соттың қызметіне қандай да болсын араласуға жол берілмейді және ол заң бойынша жауапкершілікке әкеп соғады» деп анық жазылған. Бұл – қылмыстық жауапкершілік қарастырылған маңызды норма. Сот жүйесінің тәуелсіздігі артып, судьялардың ешкімге бағынбайтыны туралы реформалар кезең-кезеңімен жүзеге асырылды. Сот – дербес билік тармағы ретінде орнықты», - деді Нұргүл Лесова.

Нұргүл Лесова Конституцияның тек құқықтық нормалар жиынтығы емес, ел азаматтарының қадір-қасиеті мен құқығын қорғауға бағытталған құжат екенін жеткізді.

«Конституция – бұл жай ғана заңдар жинағы емес. Бұл –  қоғамның іргетасын қалайтын, әр азаматтың құқығын қорғауға бағытталған негізгі құжат. Онда біздің бір-бірімізге деген құрметіміз, теңдікке деген ұмтылысымыз, ортақ жауапкершілігіміз көрініс тапқан», - деді судья.

Сонымен қатар астаналық судья Ата заңда көрсетілген адам қадір-қасиетіне қатысты баптардың маңыздылығына тоқталды.

«Конституцияда «Адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмайды» деп көрсетілген. Азаматтық кодексте де бұл мәселе нақты көрініс тапқан. Егер адам өз ар-намысына, қадір-қасиетіне немесе іскерлік беделіне нұқсан келтіретін жалған мәліметтер жарияланғанын анықтаса, ол бұл ақпараттың шындыққа сәйкес келмейтінін дәлелдеп, сотқа жүгінуге құқылы», - деп сөзін түйіндеді  Нұргүл Лесова.