Р.Дәленов: 2025 жылға қарай көлеңкелі экономика деңгейі ЖІӨ-нің 20%-не дейін төмендетіледі

Премьер-Министрдің төрағалығымен өткен Үкімет отырысында Ұлттық экономика министрі Руслан Дәленов көлеңкелі экономиканы төмендету бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстар туралы мәлім етті, деп хабарлайды Елорда Инфо ведомствоның баспасөз қызметіне сілтеме жасап. Р. Дәленов атап өткендей, экономиканың бақыланбайтын бөлігін ресімдеу оның өсуіне қосымша резерв болып табылады. «Көлеңкелі экономика мен экономикалық әл-ауқаттың арасында тұрақты кері байланыс бар. Бақыланбайтын экономика деңгейі неғұрлым төмен болса, экономикалық өсу соғұрлым жоғары болады», - деді министр. Халықаралық валюта қорының деректері бойынша ЭЫДҰ елдерінде бақыланбайтын экономиканың орташа деңгейі 15%-ті құрайды. Сонымен бірге, жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнім сатып алу қабілеті паритеті бойынша 46 мың долларды құрайды. Сондықтан көлеңкелі экономиканы азайту және бақыланбайтын іс-әрекеттерді заңды айналымға тартуды ынталандыру шараларын іске асыру экономикалық өсудің маңызды резерві болып табылады. Халықаралық тәжірибе әмбебап шаралар салықтық және әкімшілік рәсімдерді оңайлату, ақпараттық жүйелерді цифрландыру және үндестіру, заңдардың орындалуы екенін көрсетеді. Бұл экономиканың сапасын арттыруға, бизнес ортаны жақсартуға, ресурстарды тең бөлуге және бюджетті нығайтуға оң әсер етеді. Осылайша, халықаралық тәжірибеге сәйкес, бейресми экономика деңгейін төмендетудің тиімді құралы процедураларды жеңілдету және көлеңкелі айналым үшін қолайсыз жағдай жасау болып табылады. Осыған байланысты келесі бағыттар бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде. Бұл салықтық жеңілдіктер, бухгалтерлік есепті жетілдіру, цифрландыру және бизнес рәсімдерін жеңілдету. Салық салу саласында кірістерді есепке алудың ашықтығын ынталандыру, арнайы салық режімдерін жетілдіру және салықтық әкімшілендіруді жеңілдету бойынша шаралар қабылданды. Табыстарды есепке алудың айқындығын ынталандыру шаралары Бизнеспен талқылауды ескере отырып, онлайн-кассалық машиналарды пайдалану 2019-2020 жылдары енгізілді. Сонымен бірге, бақылау-кассалық машиналарды интернетте сатып алуды жеңілдету үшін ынталандыру қарастырылған - құны салық сомасынан алынады. Осылайша шығындар өтеледі. Қолма-қол ақшасыз операцияларды заңдастыру үшін қолма-қол ақшасыз төлемдер қосылған құн салығын тіркеу шегін есептеу кезінде ескерілмейді. Сонымен қатар, патент үшін арнайы салық режимін қолданатын кәсіпкерлер үшін саудадағы қолма-қол ақшасыз айналым үшін мөлшерлеме 2% - тен 1% - ке дейін төмендетілді. Нәтижесінде, 2019 жылы қолма-қол ақшасыз төлемдер көлемі 2,4 есеге артты. Арнайы салық режімдерін жетілдіру шаралары Шағын және орта бизнес үшін режімдерді қолдану өлшемдері кеңейтілді. Сауда саласы жеңілдетілген декларация режіміне өткізіледі. Жаңа белгіленген шегерім режімі енгізілді. Сонымен қатар, соңғы 2 жылда арнайы салық режімдерін қолданатын кәсіпкерлер саны 20%-ке өсіп, 1,2 млн төлеушіге жетті. Салықтық әкімшілендіруді жеңілдету шаралары Тіркеу, төлемдерді төлеу ыңғайлылығы үшін бірыңғай жиынтық төлем енгізілді. Шағын және орта бизнес субъектілерінің талап қоюдың ескіру мерзімі қысқартылды (5 жылдан 3 жылға дейін). Сонымен қатар, бірінші заңбұзушылық кезіндегі айыппұл ескертуге ауыстырылады. Кәсіпкер тіркелгеннен кейінгі бірінші жылы жоспарлы тексерулерге тыйым салынады. Салықтық тексерулерді азайту үшін көлденең бақылау: тексерулердің орнына есеп беру принципі енгізілді. Арнайы бақылау шоты арқылы жеделдетілген ҚҚС қайтару қарастырылған. Бұл шаралардың барлығы есеп беру уақытының 30%-ке жақсаруына ықпал етті. Жоспарланған салықтық ынталандыру шаралары аясында Министрлік жалақы қорынан төлемдерді бірыңғай төлем құжаты арқылы төлеуді жеңілдету мәселесін қарастыруда. Есепті алдын-ала декларациялау ұсынылады, яғни салық органдары салық төлеушілерге декларацияны толтыруға көмектеседі. Бұл жағдайда ақпарат мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінің мәліметтер базасынан алынады. «Тиісті сараптама» қағидатын енгізу қарастырылуда. Бизнесте салық төлеуші ​​транзакциялардың дұрыстығын тексеретін құрал болады. Бұл бизнесті жосықсыз контрагенттерден - «жалған кәсіпкерлерден» қорғайды. Сонымен қатар, жеке кәсіпкерлердің есебін жүргізуді және салықты жеңілдетуді алып тастау ұсынылады. Бұл арнайы салық режімдеріне қатысты болады. Цифрландырылған салық төлеушілерге тексеру үшін тәуекелді төмендету ұсынылады. Бухгалтерлік есепті жетілдіру бойынша жұмыс жүргізілді. Бұл статистикалық есептілікті ұсыну процесін жеңілдетеді және бақыланбайтын экономиканы бағалау әдістемесін жақсартады. Cтатистикалық есеп Статистикалық нысандар саны 21%-ке қысқарды (2013 ж. 181-ден 2019 жылы 143-ке дейін). Есеп беру нысандары оңтайландырылған, толтырылу уақыты 15%-ке қысқарған. Ірі және орта кәсіпорындар үшін барлық есептер электронды форматқа аударылды. Шағын бизнес үшін есептердің жартысы электронды түрде ұсынылуы мүмкін. Бақыланбайтын экономиканы бағалау әдістемесі жетілдірілді. Ескі әдістеме жасалған құқық бұзу статистикасына негізделді. Жаңа әдістеме үш негізгі қағидаға негізделген. Бұл халықаралық стандарттар, қаржылық қызмет туралы есеп беруді қолдану, сонымен қатар саланың экономикалық бағасы. Осылайша, жаңа әдістеме салаларды және тұтастай экономиканы рәсімдеу әлеуетін бағалауға мүмкіндік береді. Цифрландыру шаралары «SMART BRIDGE» жобасы іске асырылуда. Мемлекеттік органдар мен жеке кәсіпкерлік жүйелерінің өзара әрекеттесу процесі жеңілдетілді. Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінің интеграциясы жүргізілуде. Бүгінгі таңда мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінің 344 интеграциясы жүзеге асырылды. Жыл соңына дейін толық интеграция жоспарланған. Мемлекеттік қызметтер автоматтандырылуда. Қызмет көрсету мерзімі 3 есе қысқарады. Осы жылдың соңына дейінгі міндет - мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін 100 процент интеграциялау және мемлекеттік қызметтердің кем дегенде 90 процентін онлайн режімінде ұсыну. Әкімшілік кедергілер мен рәсімдерді азайту бойынша жұмыс жүргізілді. Тұтастай алғанда, 2014 жылдан бастап жүйелі негізде жүргізіліп жатқан заңнамалық реформалар нарыққа шығуды жеңілдетуге, реттеуші ортаны жақсартуға, әкімшілік кедергілерді алып тастауға және рәсімдерді жеңілдетуге қолайлы жағдай жасауға мүмкіндік берді. Нарыққа кіруді жеңілдету үшін лицензиялар мен рұқсаттар саны екі есе қысқарды, компанияны тіркеу жеңілдетілді, банктік онлайн-шот ашылды. Реттеуші ортаны жетілдіру Қоғамдық талқылаусыз бизнес үшін шығыны көп стандарттарды енгізуге тыйым салынды, жоспардан тыс кәсіпкерлік тексерулерді жүргізуге негіздер қысқартылды, өзін-өзі реттеу енгізілді. Әкімшілік кедергілерді жою және процедураларды жеңілдету Шағын және орта бизнес үшін тіркеу жарнасы, мөрді қою талабы және жаңа құрылыс нысандарын тіркеу кезінде техникалық төлқұжат беру қажеттілігі алынып тасталды. Техникалық жағынан күрделі нысандарға бірқатар құжаттар мен тексерулер алынып тасталды, электр тораптарына қосылу рәсімдері қысқартылды, жер учаскелерін беру кезінде «бір терезе» қағидасы енгізілді. Сатып алу-сату мәмілелерін тіркеу, техникалық шарттар беру туралы өтініш беру және талап арызды беру электрондық форматқа көшірілді. Әкімшілік кедергілерді одан әрі азайту және рәсімдерді жеңілдету үшін келесі шаралар жоспарланған. Артық талаптарды азайту үшін кәсіпкерлер мен бизнес қауымдастықтардың шағымдары бойынша мемлекеттік органдардың тиімсіз актілерін жою немесе тоқтата тұру тетігін енгізу ұсынылады, яғни бизнеске кедергі келтіретін шешімдер тез жойылып, түзетілуі мүмкін. «Екеуінің орнына бір реттеу» қағидатын енгізу Бұл қолданыстағы екеуінің орнына жаңа реттеу құралын енгізуді көздейді. Бұл бизнеске реттеуші жүктемені азайтады. Лицензиялар мен рұқсаттарды оңтайландыру жоспарлануда. Бақылау мен бақылаудан жүктемені азайту «Кәсіпорын диагностикасына» көшу жоспарлы тексерулерге балама ретінде қамтамасыз етіледі. Мұндай бизнес диагностикасы жауапкершілікке тартылмай жүзеге асырылады және жоспарлы тексерістерді азайтады. Қызметтерді цифрландыру аясында бизнеске арналған барлық қызметтерді электронды түрде толық қамту ұсынылады. Кәсіпкерлікті қаржыландырудың қол жетімділігін арттыру және мемлекеттік қолдау шараларын жетілдіру бойынша жұмыс жалғасады. «Жалпы, жоғарыда аталған барлық шаралар бейресми экономика деңгейін 2025 жылға дейін 20 процентке дейін төмендетуге бағытталған. Бұл көрсеткіш Қазақстанның 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарында бекітілген. Жарияланған шаралардың орындалуы экономиканың тұрақтылығына, теңгерімді бюджетке және бизнестің бәсекеге қабілеттілігіне оң әсер етеді», - деді Р. Дәленов.