Солтүстік Каспий тартылып қалуы мүмкін - депутат

Мәжіліс депутат Сергей Пономарев Каспий теңізінің бүгінгі жағдайына байланысты Үкімет басшысы Олжас Бектеновке депутаттық сауал жолдады, деп хабарлады Elordainfo.kz.

«Менің депутаттық сауалым экологияға қатысты. Қазақстанға ірі мұнай кен орындарын өндіру және игеру белсенді жүргізіліп жатқан Каспий теңізінің ең үлкен және таяз бөлігі тиесілі. Каспий теңізі ірі мұнай өңдеу компанияларының қызметі тудырған елеулі экологиялық проблемаларға тап болды. Осы орайда халықаралық және қазақстандық экологтардың зерттеу статистикасына тоқталғым келіп отыр. 2005 жылдан 2023 жылға дейін теңіз деңгейі 185 см-ге төмендеді, ал су бетінің ауданы 31 мың шаршы шақырымнан астам қысқарды. Құлдыраудың орташа қарқындылығы-жылына 10 см, ал жекелеген жылдары – 25 см-ге дейін. NASA Earth Observatory жерді зондтау деректеріне сәйкес 2008 жылдан 2023 жылға дейін Каспий теңізінің қазақстандық секторының акваториясы 7 пайызға қысқарды. Ең үлкен таяздық Атырау ауданында байқалады. Осындай қарқынмен Солтүстік Каспий 75 жыл ішінде жоғалып кетуі мүмкін»,- деді Сергей Пономарев. 

Мәжіліс депутаты теңізге улы химикаттардың қалдықтары мен мұнайдың төгілуі су ортасының ластануына әкелетіні және бұл жануарлардың иммунитетін әлсірететіні айтты. 

«Нәтижесінде Каспий итбалықтарының саны бір миллионнан жүз мыңға дейін қысқарды. Соңғы 40 жылда бекіре тұқымдас балықтардың саны әртүрлі себептермен 90 пайызға азайды. Қарқынды өнеркәсіптік аулау, мұнайдың ағуы, сондай-ақ бұрғылау платформалары мен мұнайды тасымалдайтын кемелердің жұмысы уылдырық шашатын жерлерде бекіре тұқымдас балықтардың көбеюіне айтарлықтай кедергі келтіреді. Ақырында, адамдар зардап шегеді. Экологиялық жағдайдың нашарлауы нәтижесінде Атырау және Маңғыстау облыстарында өмір сүру ұзақтығының төмендеуі, онкологиялық аурулардың өсуі байқалады. Мұнайды өндірушілер бұған қалай жауап береді»,- деді С.Пономарев. 

Сонымен қатар ол мұнай компаниялары экологиялық нормаларды елемей, айыппұлдарға қарсы тұру немесе оларды басқа төлемдер арқылы өтеу арқылы қаржылық жауапкершілікті мемлекетке жүктейтінін атап өтті. 

«2014 жылы NCOC-қа 134 млрд теңге көлемінде салынған экологиялық айыппұл іс жүзінде 50 млн АҚШ доллары сомасына EXPO-2017 инвестицияларының орнына есептен шығарылды. Жауапкершіліктен жалтарудың мұндай тәжірибесі басқа компанияларда да байқалады. Осы жылдың ақпан айында «Теңізшевройл» компаниясы келісімшарт негізінде мемлекеттік бюджетке төлемдерінен айыппұлдарды ұстауды жалғастыруда. Баспасөзде және ресми дереккөздерде компанияның табиғатты қорғау талаптарын бұзудың көптеген жағдайлары және әртүрлі ауырлықтағы төтенше жағдайлар сипатталған. Бірақ компания қоршаған ортаға, халықтың денсаулығына және жалпы Каспий теңізінің тағдырына немқұрайлы қарайды. Каспий теңізінің ластануының артуы флора мен фаунаның одан әрі нашарлауына әкелуі мүмкін»,- деді мәжіліс депутаты.

Осылайша Сергей Пономарев аталған мәселеге қатысты бірқатар ұсыныс айтты. 

«Экологиялық дағдарыс жағдайында біз осындай ұсыныс білдіреміз: Қоршаған ортаны қорғау бойынша неғұрлым қатаң талаптарды қамтамасыз ету мақсатында мұнай компанияларымен келісімшарттардың экологиялық талаптарын қайта қарау; Экологиялық нормаларды жүйелі түрде бұзатын компаниялар үшін лицензияларды уақытша тоқтата тұру мүмкіндіктерін қарастыру;  Қоршаған ортаға әсерді объективті бағалау мақсатында Каспий теңізі акваториясының барлық мұнай жобаларына халықаралық экологиялық аудит жүргізу және экологиялық залалды азайту бойынша ұсыныстар әзірлеу; 4. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Ақтауда құрылған Каспий теңізі Қазақ ғылыми-зерттеу институтының коммерциялық емес акционерлік қоғамынан республикалық мемлекеттік кәсіпорнына заңды мәртебесі өзгертілсін. Әзірге бұл мекеме тиімді жұмыс істей алмайды, соның ішінде қолданыстағы заңды мәртебеге байланысты қаржыландыру проблемалары бар»,- деді мәжіліс депутаты.