Әлемде алдағы бес жылда күн рекордтық деңгейде ыстық болады – ДМҰ

Жаһандық климаттық болжамдарға сәйкес, алдағы бес жылда температура рекордтық немесе рекордтық деңгейге жақын болады, деп хабарлайды Elordainfo.kz Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымға сілтеме жасап.

Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымның (ДМҰ) жаңа есебінде жаһандық климат болжамдарына сәйкес, алдағы бес жылда температураның рекордтық немесе рекордтық деңгейде сақталады деп болжанып отыр. Климаттық тәуекелдер мен қоғамға, экономикаға және тұрақты даму салдарын арттырады.

Негізгі хабарламалар:

1) Алдағы бес жылдың кем дегенде біреуі 2024 жылдан асып түсу ықтималдығы ең жылы жыл ретінде 80% құрайды

2) Алдағы бес жылдың кем дегенде бірінде  ауа температурасы 1850-1900 жылдардағы орташа көрсеткіштен 1,5°C-тан жоғары болу ықтималдығы 86 пайызды құрайды.

3) 2025-2029 жылдардағы жылынудың  бес жылдығы орташа орташа көрсеткішінің 70% ықтималдығы 1,5°C-тан асады.

4) Ұзақ мерзімді жылыну (орта есеппен онжылдықта) 1,5°C-тан төмен болып қалады.

5) Арктикадағы жылыну қарқыны орташа әлемдік қарқыннан асып түседі.

6) Жауын-шашынның табиғаты үлкен  аймақтық айырмашылықтарға ие.

Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымның ДМҰ есебінде 2025-2029 жылдар аралығындағы жыл сайынғы орташа жылдық жаһандық жер бетіндегі орташа температура 1850-1900 жылдардағы орташа деңгейден 1,2°C-1,9°C жоғары болады деп болжанып отыр.

2025 және 2029 жылдар арасындағы кем дегенде бір жыл рекордтық ең жылы жылмен салыстырғанда жылырақ болуының 80 пайыз мүмкіндігі бар (қазіргі уақытта 2024). Кем дегенде бір жыл ішінде ауа температурасы индустрияға дейінгі деңгейден 1,5°C-тан жоғары болуы мүмкін ықтималдығы 86 пайыз. Баяндамада жекелеген жылдарға арналған жаһандық болжамдар келтірілмеген.

Болжамға сәйкес, 2025 жылдан 2029 жылға дейінгі бес жылдағы орташа жылынудың 1,5°C-тан асу ықтималдығы 70 пайызды құрайды делінген хабарламада. Бұл өткен жылғы баяндамадағы болжамнан 47%-ға (2024-2028 жылдар кезеңінде) және 2023 жылғы есепте 32%-ға (2023-2027 жылдар кезеңінде) көп.

Жылыну дәрежесінің әрбір қосымша үлесі жойқын жылу толқындарына, қатты жауын-шашынға, қатты құрғақшылыққа, мұз қабаттарының, теңіз мұздары мен мұздықтардың еруіне, мұхиттың жылынуына және теңіз деңгейінің көтерілуіне әкеледі.

Басқа негізгі тезистер:

1) Арктикада келесі бес жылда кеңейтілген қысқы кезеңде (қарашалан наурызға дейін) жылыну бүкіл әлем бойынша орташа деңгейден үш жарым еседен астам жылдамырақ болады деп болжанып отыр, бұл соңғы 30 жылдық кезеңдегі (1991-2020) орташа температурадан 2,4°C-тан асады.

2)2025-2029 жылдардағы наурыздағы теңіз мұзының жай-күйін болжау Баренц, Беринг және Охот теңіздеріндегі теңіз мұзының концентрациясының одан әрі төмендеуі туралы айтуға мүмкіндік береді.

3)2025-2029 жылдардағы мамыр-қыркүйек айларындағы болжамды жауын-шашын режимі 1991-2020 жылдардағы базалық кезеңмен салыстырғанда Сахелде, Солтүстік Еуропада, Аляскада және Солтүстік Сібірде орташа деңгейден ылғалды, сондай-ақ осы маусымдағы амазонкадағы орташа деңгейден құрғақ жағдайларды болжайды.

4)Соңғы жылдары, 2023 жылдан басқа, Оңтүстік Азияда орташа деңгейден ылғалды болды және болжам бұл 2025-2029 жылдары жалғасады деп болжайды. Бұл осы кезеңдегі барлық жеке маусымдарға қатысты болмауы мүмкін.

Жаңартуды ДМҰ жылдық/онжылдық климатты болжаудың жетекші орталығы болып саналатын Ұлыбританияның Метеобюро шығарады. Онда ДМҰ-ға тағайындалған жаһандық болжамдарды дайындау орталықтарынан және басқа да қатысушы орталықтардан алынған болжамдар жинақталған. Бұл шешім қабылдауды негіздеу үшін ғылыми бақылау мен климатты болдауды қамтамасыз ететін ДМҰ-дағы бірқатар өнімдердің бірі.

«Біз тарихтағы ең жылы он жылды бастан өткердік. Өкінішке орай ДМҰ есебіне сәйкес, алдағы жылдары ешқандай тыныс алу күтілмейді. Және бұл біздің экономикамызға, күнделікті өмірімізге, экожүйелерімізге және планетамызға кері әсер кшейетінін білдіреді», - деді ДМҰ Бас хатшысының орынбасары Ко Барретт.

«Климатты үздіксіз бақылау және болжау шешім қабылдаушыларға бейімделуге көмектесетін ғылыми негізделген құралдар мен ақпаратты беру үшін маңызды», - деді ол.

Париж келісімінде тіркелген 1,5 °C (және 2,0°C) деңгейі әдетте 20 жыл бойы жаһандық температураға негізделген ұзақ мерзімді жылынуды білдіреді.  Мұндай деңгейлердлің уақытша асып кетуі жаһандық температураның негізгі көтерілуінің осы деңгейіне жақындаған сайын жиі болады деп болжам жасалған.

ДМҰ-ның жаһандық климаттың жай-күйі туралы есебінде 2024 жыл ауа температурасы индустрияға дейінгі дәуірге қарағанда 1,5°C-тан жоғары және орташа жаһандық жер бетіндегі температура 1850-1900 жылдардағы орташа температурадан 1°C жоғары болған алғашқы күнтізбелік жыл болғанын растайды. Бұл 175 жылдық бақылаудағы ең жылы жыл болды.

Жылыну деңгейі қазірдің өзінде жылу толқындарының нашарлауына, қатты жауын-шашынға, қатты құрғақшылыққа, мұз қабаттарының, теңіз мұздары мен мұздықтардың еруіне, мұхиттың жылынуына және теңіз деңгейінің көтеруілуіне әкеледі. Париж келісіміне сәйкес елдер жаһандық орташа жер бетіндегі температураның ұзақ мерзімді көтерілуіне индустрияға дейінгі деңгейден 2°C-тан төмен ұстауға және бұл көтерілуді 1, °C-қа дейін шектеуге күщш салуға келісті. Ғылыми қауымдастық 1,5°C-тан астам жылыну климаттық өзгеруінің әлдеқайда ауыр зардаптарына және ауа-райының күрт өзгеруіне әкелуі мүмкін екенін бірнеше рет ескертті және жылыну дәрежесінің әрбір үлесі маңызды.

Биыл БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі жөніндегі конференцияда Париж келісімінің мақсаттарына жетуі үшін ұлттық деңгейде айқындалатын салымдар деп аталатын климат саласындағы іс-қимылдың жаңартылған жоспарлары қаралатын болады.

Климаттың өзгеруі жөніндегі үкіметаралық топ жаһандық жылынудың болашақ деңгейін 20 жылдағы орташа көрсеткіш ретінде анықтайды.  ДМҰ-ның «2024 жылғы жаһандық климат жағдайы» есебінде жаһандық жылынудың ағымдағы деңгейін бағалаудың үш әдісі ұсынылған, негізгі бағалаулар 1850-1900 жылдардағы базалық деңгеймен салыстырғанда 1,34°C-тан 1,41 °C-қа дейін әртүрлі әдістерге негізделген. Дегенмен ол жаһандық температура статистикасындағы белгісіздік диапазондарын белгілейді және 90 пайыз сенімділік аралығы 1,1-1,7°C аралығында.  Осы соңғы онжылдық климаттық  болжамға сәйкес, 2015-2034 жылдардағы орташа 20 жылдық жылынукдың орталық бағасы 1,44°C (1,22-1,54°C 90 пайыз интервалында) болады. ДМҰ халықаралық сарапшылар тобы температураның ұзақ мерзімді жаһандық өзгерістерін дәйекті, сенімді, уақытыла бақылауды қамтамасыз ету үшін осы бағалаудың барлығын қарастырады.