Елімізде егде жастағы азаматтардың тек 1%-ы ғана табыс деңгейін жоғары деп санайды – зерттеу

Еуропалық экономикалық комиссия қарттардың дұрыс қартаюына қандай факторлар кедергі келтіретінін және оларға қалай әсер ететінін бағалау үшін Белсенді ұзақ өмір сүру индексін (БҚӨСИ) әзірледі. Қазақстанда БҚӨСИ екі жылда бір рет есептеледі, зерттеулерді БҰҰ Халық қорының қолдауымен Ұлттық статистика бюросының мамандары жүргізеді. 2022 жылғы деректерге сәйкес, Қазақстандағы БҚӨСИ 37,1%-ды құрады, деп хабарлады Elorda.info Energyprom.kz-ке сілтеме жасап.

Еуропаның 28 елінің (ЕО және Ұлыбритания) және Қазақстанның деректерін салыстыра отырып, Қазақстан 2020 жылы БҚӨСИ рейтингінің ортасында — 15-орында болғанын атап өтуге болады.

Қазақстандағы зейнеткерлер өмірінің қай саласы ақсайтынын түсіну үшін индексті құрамдас бөліктер бойынша талдау қажет. 2022 жылы егде жастағы адамдардың жалпы дене белсенділігі және олардың саяси өмірге араласуы, жұмыспен қамтуы және әлеуметтік байланыстары бойынша төмен көрсеткіштер тіркелді. Кемшіліктерге қарттардың біреумен бірге тұру мүмкіндігі де жатады.

Қартаю факторларының арасында ҰСБ сарапшылары жақсы медианды табыс, қарттардың білім деңгейі, кедейлік қаупінің жоқтығы және материалдық айырылу қаупінің жоқтығы көрсеткіштерінің жақсы екенін айтады.

Сонымен қатар еліміздегі егде адамдардың өз материалдық жағдайларын бағалауы мен ресми статистика арасында айырмашылық бар.

ҰСБ таңдамалы зерттеулерінің нәтижелері бойынша, 2021 жылы қарттардың 69,3%-ы өздерін әл-ауқат деңгейі бойынша орта таптың қатарында деп санаған.

Тағы 0,2%-ы табыс деңгейі төмен, 13%-ы орташадан төмен деп есептеген. Өз жағдайын орташадан сәл жоғары бағалағандардың үлесі дерлік бірдей болды. Егде жастағы адамдардың 3,2%-ы өздерін жеткілікті дәрежеде жақсы жағдайға ие деп есептесе, тек 1%-ы ғана жоғары деңгейде деп есептеді.

2022 жылдың үшінші тоқсанында орташа тұтыну шығындары жан басына шаққандағы айына 73 мың теңгені құраса, ең төменгі зейнетақы алатын (65,8 мың теңге) зейнеткерлер орташа қазақстандық сатып алатын барлық азық-түлікті, дәрі-дәрмек пен жуғыш заттарды сатып алуға ақшасы жетпейді.

Зейнетке енді ғана шыққан «жаңа» зейнеткерлер орташа есеппен 67,4 мың теңге алады, бұл қаражат орташа тұтыну деңгейін ұстап тұруға да жетпейді.

Орташа зейнетақы (109,2 мың теңге) алатын егде қазақстандықтардың жағдайы жақсырақ. Ал 60 жастан асқан, әлі жұмыс істеп, орташа номиналды жалақы алатын (299,8 мың теңге) қазақстандықтардың жағдайы одан да жақсы.

Зейнеткерлердің нені алуға жағдайлары жетпейді? Бұл сұрақты егде жастағы қазақстандықтарға ҚСБ сарапшылары іріктеу сауалнамасы кезінде қойды.

2021 жылғы мәліметтердің нәтижелері көрсеткендей, 60 жастан асқан қарт адамдары бар әрбір төртінші отбасының екі күн сайын ет немесе балық қосылған ыстық тамақ ішуге мүмкіндігі жоқ.

Әрбір бесінші отбасында күтпеген шығындарға ақша жоқ, олар қарызға немесе несиеге батуға мәжбүр.

Үй шаруашылықтарының 16,5%-ы кенеттен жарамсыз болып қалса, жаңа киім немесе аяқ киім сатып алуға дәулетті емес.

Ал мұндай отбасылардың 7,4%-ы қарызсыз жақынын жерлей алмайды.