Астанадағы сарапшылар поляризациядан серіктестікке көшу және халықаралық жүйеге сенімді қалпына келтіру мәселелерін талқылап жатыр
Сессияның тағы бір қатысушысы, Флетчер мектебінің Халықаралық құқық және басқару орталығының (Тафтс университеті) аға ғылыми қызметкері және Оксфорд университетінің Келлогг колледжінің шақырушы қызметкері Джошуа Линкольн қазіргі көпжақты институттар жүйесі мен оның құрылтайшы құжаты – БҰҰ Жарғысының басқа тарихи жағдайда, интернет, жасанды интеллект, гендерлік және климаттық күн тәртібі болмаған кезеңде жасалғанына тоқталды.
«Осы күрделі жаңа тарихи сын-қатерлер мен күрделі шындықты ескере отырып, орта державалардың рөлі тек арта түседі. Бұл негізінен орта державалардың үлкен және кіші державалар арасындағы сындарлы араласу және арбитраж арқылы өз агенттіктерін кеңейтуімен байланысты», — деп атап көрсетті Джошуа Линкольн.
Қытай Халық Республикасы Мемлекеттік кеңесі Даму зерттеу орталығының Еуропалық және Азиялық әлеуметтік даму институтының ғылыми кеңесінің жетекшісі Ли Юнчуань қазіргі таңда біз куә болып отырған бірполярлық әлемнен көпполярлы әлемге өту белгісіздік пен қарама-қайшылыққа толы қиын процесс деген пікір білдірді.
«Дегенмен, ынтымақтастық көпполярлы әлемнің ең маңызды сипатына айналуы керек. Ол халықаралық құқықтың іргелі қағидаттарын, бірінші кезекте БҰҰ Жарғысын ұстануды және ірі державалардың бейбітшілікті сақтау жауапкершілігін өз мойнына алуын талап етеді. Бізде ШЫҰ және Орталық Азия + Қытай механизмі түріндегі жақсы үлгілер қазірдің өзінде бар», — деді Ли Юнчуан.
Borderless Consulting Group негізін қалаушы және басқарушы директоры Чарльз Маклин өз сөзінде конструктивті күн тәртібін және халықаралық көпжақты институттар жүйесін тиімді реформалауды ұсынуға дәл орта державалар қабілетті екенін атап өтті:
«Біздің назарымыз ұлы державаларға және олардың арасындағы қарама-қайшылықтың әртүрлі кезеңдеріне қарамастан, дәл орта державалар өздерінің күн тәртібін ілгерілетуге, агент ретінде және халықаралық жүйеде теңестіруші ретінде әрекет етуге барған сайын қабілетті болып келеді. Қазақстанның орта держава ретіндегі көтерілуі және Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың БҰҰ Бас Ассамблеясының мерейтойлық сессиясында сөйлеген сөзінде орта державалар тобының бұл әрекетінің барлығы айқын. Мысалы, қазіргі әлемде болып жатқан негізгі өзгерістерді ескере отырып, көпжақты институттар жүйесін іс жүзінде реформалау», — деп қорытындылады Чарльз Маклин талқылауды.
15-16 қазанда Astana Think Tank Forum 2025 өз жұмысын жалғастырды. Биылғы форум аясында өтетін тоғыз тақырыптық сессияда әлемдік саясат пен халықаралық қатынастардың негізгі бағыттары талқыланады. Атап айтқанда, жетекші державалар арасындағы бәсекелестік жағдайында көпжақты ынтымақтастықтың болашағы, қауіпсіздік архитектурасының трансформациясы, ядролық қарусыздану және таратпау мәселелері, сондай-ақ Ауғанстан факторының Орталық Азия аймағына ықпалы қарастырылады.
Сонымен қатар форум бағдарламасында жаһандық нарықтардың фрагментациясы жағдайындағы инвестициялар, Еуразиядағы сауда және көлік дәліздерін дамыту, жасанды интеллект пен оған байланысты этикалық дилеммалар, климаттың өзгеруі мен су тапшылығының демографиялық және көші-қон процестеріне әсері секілді тақырыптар қамтылған.
Astana Think Tank Forum зерттеушілер, сарапшылар, халықаралық ұйымдар, үкімет және іскер орта өкілдері арасындағы ашық әрі сындарлы диалогты дамытуға бағытталған. Форум шеңберінде әлемдегі тұрақтылық пен сенімді арттыруға, сондай-ақ Қазақстанның халықаралық қатынастардағы серіктестік пен жауапкершілікке негізделген «орта державалар» қатарының белсенді мүшесі ретіндегі ұстанымын нығайтуға бағытталған ұсынымдар әзірленеді.