Елімізде құқығы бұзылған тұтынушылардан түскен шағымдар 120 пайызға артқан

Бұл мәселе бойынша тұтынушылар құқығын қорғау комитетінің төрағасы Асқар Тынысбеков баяндама жасады.

Оның айтуынша, халықтың өмір сүру сапасын арттыру тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың тиімді жүйесімен тығыз байланысты, олардың шағымдары жыл сайын артып келеді. Бұл туралы статистика айтады.

Мәселен, 2020 жылы 21 мыңға жуық өтініш қаралды, 2021 жылы оның саны 25,2 мыңға дейін өсті, яғни өсім - 120,5%.

Тұтынушылық құқықтардың бұзылуымен нақты көрініс объективті және субъективті себептерге байланысты әлдеқайда кең.

Өтініштердің өсу жағдайы бизнестің өз міндеттерін бұзғанын көрсетеді және тұтынушылардың әлсіз қорғалуының көрсеткіші, сондай-ақ тұтыну мәдениеті деңгейінің шамалы өсуі болып табылады.

Соңғысын 2021 жылы жүргізілген социологиялық сауалнаманың нәтижелері дәлелдейді.

20 мың респонденттің 42% «тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» заң нормаларын қолданбайды деп жауап берді. 5% мұндай заңның бар екенін білмейді.

Сұралғандардың 45% мемлекеттік органдардың мүдделері бұзылған жағдайда оларға көмек сұраған жоқ. 14% тұтынушылық құқықтарға сәйкес жағдай туралы сұраққа жауап беруге қиналды.

Мұның бәрі азаматтардың құқықтық мәдениетінің деңгейін арттыру қажеттілігін көрсетеді. Мұны құқықтық өріс аясында жасауға болады.

Атап айтқанда, Заңның 5-бабына сәйкес мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс арқылы халықтың осал топтарына тегін консультациялық көмек көрсету және сотта адамдардың мүдделерін білдіру.

Заңның 9-бабына сәйкес мемлекеттік және жалпыға міндетті білім беру стандарттары мен білім беру бағдарламаларына қажетті талаптарды енгізу арқылы қазақстандықтардың құқықтық сауаттылығын арттыруды қамтамасыз ету. Бұл үшін Білім және ғылым министрлігінің Заңға тәуелді актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу талап етіледі.

Әлеуметтік сауалнаманың қорытындылары ел тұрғындарының медицина саласында қызмет көрсетуге – 26,5%, интернет-провайдерлерге – 26,4%, қалалық қоғамдық көлікке - 21% қанағаттанбайтындығын көрсетті.

Барлық салалардағы ең жиі қайталанатын құқық бұзу фактілері:

- сөрелерде және жарнамалық стендтерде қойылған баға белгілері тауар үшін ақы төлеу кезінде кассир мәлімдеген құнға сәйкес келмейді;

- сапасы лайықсыз тауарларды айырбастаудан немесе қайтарудан бас тарту;

- жиһаз жасау бойынша сервистің мәселелері.

Тұтынушылардың пікірінше, тауарлар мен қызметтердің сапасы көп нәрсені қалайды. Бұл проблемаларды шешуде ұлттық стандарттарды қолдану үлкен көмек болып табылады. Алайда, өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің сапасын айқындайтын қолданыстағы 3 мыңға жуық ұлттық стандарттар қолданылмайды.

Мысалы, байланыс қызметтері саласында 18 Ұлттық стандарт пен 11 МЕМСТ-тың 8 стандарты пайдаланылмайды.

Көлік, логистика және қоғамдық жолаушылар көлігі саласындағы көрсетілетін қызметтердің сапасын өлшеу бойынша Еуропалық Одақтың стандарттарымен үйлестірілген ұлттық стандарт қолданылмайды.

Сондықтан қолданыстағы салалық НҚА-ға сілтеме жасай отырып, өмір сапасының жаңа ұлттық стандарттарын әзірлеу, сондай-ақ осы мәселелерді ұлттық стандарттау жоспарына енгізу қажеттілігі туындады.

Баяндамада Заңға түзетулердің 2-ші пакеті әзірленіп жатқаны атап өтілді. Қоғамдық бірлестіктер мен бизнес-қоғамдастық өкілдерінен заң жобалау қызметі жөніндегі жұмыс тобы құрылды, олармен 11 отырыс өткізілді.

Заң шығарушылық жаңашылдықтар шеңберінде тұтынушылардың Ұлттық қауымдастығын, омбудсмен институтын құру, қоғамдық бірлестіктерге тұтынушыға өтелетін сомадан сыйақылар есептеу және басқалар көзделеді. Асқар Тынысбеков ведомствоның 2022 жылға арналған алдағы міндеттері туралы айтып берді.

Әділетмині жанындағы заң жобалау қызметі мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссияға жүктелген тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі заң жобаларына тұжырымдама енгізу ақпан-наурыз айларына жоспарланып отыр.

Заң жобалары Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне 2022 жылдың екінші жартыжылдығында түседі.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесін жетілдіру бойынша айтылған барлық ұсыныстар тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы мемлекеттік реттеудің тиімділік деңгейін 2025 жылға қарай 80% дейін көтеруге бағытталған.

Белгіленген мақсаттарға қол жеткізу азаматтардың қанағаттануы мен әл-ауқатын қамтамасыз етеді, сондай-ақ әлеуметтік тәуекелдер мүмкіндігін болдырмауға мүмкіндік береді.

-->

Бұл мәселе бойынша тұтынушылар құқығын қорғау комитетінің төрағасы Асқар Тынысбеков баяндама жасады.

Оның айтуынша, халықтың өмір сүру сапасын арттыру тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың тиімді жүйесімен тығыз байланысты, олардың шағымдары жыл сайын артып келеді. Бұл туралы статистика айтады.

Мәселен, 2020 жылы 21 мыңға жуық өтініш қаралды, 2021 жылы оның саны 25,2 мыңға дейін өсті, яғни өсім - 120,5%.

Қабылданған шаралардың нәтижесінде тұтынушыларға 363 млн.теңгеден астам қаражат қайтарылды. Бөлшек сауда (55,3%), тұрмыстық қызметтер (15,2%), электрондық сауда (5,3%), ТКШ (4,3%), авиатасымалдау(1,8%) экономиканың ең проблемалы салалары болып табылады, - деп атап өтті Асқар Станиславович.

Тұтынушылық құқықтардың бұзылуымен нақты көрініс объективті және субъективті себептерге байланысты әлдеқайда кең.

Өтініштердің өсу жағдайы бизнестің өз міндеттерін бұзғанын көрсетеді және тұтынушылардың әлсіз қорғалуының көрсеткіші, сондай-ақ тұтыну мәдениеті деңгейінің шамалы өсуі болып табылады.

Соңғысын 2021 жылы жүргізілген социологиялық сауалнаманың нәтижелері дәлелдейді.

20 мың респонденттің 42% «тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» заң нормаларын қолданбайды деп жауап берді. 5% мұндай заңның бар екенін білмейді.

Сұралғандардың 45% мемлекеттік органдардың мүдделері бұзылған жағдайда оларға көмек сұраған жоқ. 14% тұтынушылық құқықтарға сәйкес жағдай туралы сұраққа жауап беруге қиналды.

Мұның бәрі азаматтардың құқықтық мәдениетінің деңгейін арттыру қажеттілігін көрсетеді. Мұны құқықтық өріс аясында жасауға болады.

Атап айтқанда, Заңның 5-бабына сәйкес мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс арқылы халықтың осал топтарына тегін консультациялық көмек көрсету және сотта адамдардың мүдделерін білдіру.

Заңның 9-бабына сәйкес мемлекеттік және жалпыға міндетті білім беру стандарттары мен білім беру бағдарламаларына қажетті талаптарды енгізу арқылы қазақстандықтардың құқықтық сауаттылығын арттыруды қамтамасыз ету. Бұл үшін Білім және ғылым министрлігінің Заңға тәуелді актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу талап етіледі.

Әлеуметтік сауалнаманың қорытындылары ел тұрғындарының медицина саласында қызмет көрсетуге – 26,5%, интернет-провайдерлерге – 26,4%, қалалық қоғамдық көлікке - 21% қанағаттанбайтындығын көрсетті.

Барлық салалардағы ең жиі қайталанатын құқық бұзу фактілері:

- сөрелерде және жарнамалық стендтерде қойылған баға белгілері тауар үшін ақы төлеу кезінде кассир мәлімдеген құнға сәйкес келмейді;

- сапасы лайықсыз тауарларды айырбастаудан немесе қайтарудан бас тарту;

- жиһаз жасау бойынша сервистің мәселелері.

Тұтынушылардың пікірінше, тауарлар мен қызметтердің сапасы көп нәрсені қалайды. Бұл проблемаларды шешуде ұлттық стандарттарды қолдану үлкен көмек болып табылады. Алайда, өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің сапасын айқындайтын қолданыстағы 3 мыңға жуық ұлттық стандарттар қолданылмайды.

Мысалы, байланыс қызметтері саласында 18 Ұлттық стандарт пен 11 МЕМСТ-тың 8 стандарты пайдаланылмайды.

Көлік, логистика және қоғамдық жолаушылар көлігі саласындағы көрсетілетін қызметтердің сапасын өлшеу бойынша Еуропалық Одақтың стандарттарымен үйлестірілген ұлттық стандарт қолданылмайды.

Сондықтан қолданыстағы салалық НҚА-ға сілтеме жасай отырып, өмір сапасының жаңа ұлттық стандарттарын әзірлеу, сондай-ақ осы мәселелерді ұлттық стандарттау жоспарына енгізу қажеттілігі туындады.

Баяндамада Заңға түзетулердің 2-ші пакеті әзірленіп жатқаны атап өтілді. Қоғамдық бірлестіктер мен бизнес-қоғамдастық өкілдерінен заң жобалау қызметі жөніндегі жұмыс тобы құрылды, олармен 11 отырыс өткізілді.

Заң шығарушылық жаңашылдықтар шеңберінде тұтынушылардың Ұлттық қауымдастығын, омбудсмен институтын құру, қоғамдық бірлестіктерге тұтынушыға өтелетін сомадан сыйақылар есептеу және басқалар көзделеді. Асқар Тынысбеков ведомствоның 2022 жылға арналған алдағы міндеттері туралы айтып берді.

Әділетмині жанындағы заң жобалау қызметі мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссияға жүктелген тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі заң жобаларына тұжырымдама енгізу ақпан-наурыз айларына жоспарланып отыр.

Заң жобалары Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне 2022 жылдың екінші жартыжылдығында түседі.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесін жетілдіру бойынша айтылған барлық ұсыныстар тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы мемлекеттік реттеудің тиімділік деңгейін 2025 жылға қарай 80% дейін көтеруге бағытталған.

Белгіленген мақсаттарға қол жеткізу азаматтардың қанағаттануы мен әл-ауқатын қамтамасыз етеді, сондай-ақ әлеуметтік тәуекелдер мүмкіндігін болдырмауға мүмкіндік береді.