«Іле-Балқаш» резерватында екі жолбарыс жерсіндіріліп жатыр

Қазақстан, Ресей және Швейцарияның бірлескен экспедициясының нәтижесінде, Дүниежүзілік жабайы табиғат қоры жобасы аясында Тұран жолбарысын Орталық Азияда қалпына келтіру үшін ең қолайлы орын ретінде Балқаш көлінің оңтүстік жағалауы, Есіл өзенінің атырабы мен оның шығыс жағалауы таңдалды.

Тұран жолбарысының популяциясының тығыздығы Амур жолбарысының тығыздығынан айтарлықтай жоғары болды және Үндістандағы жолбарыстардың тығыздығына жақын. Бұл Балқаш өңірінде кемінде 100 жолбарыс популяциясын құру мүмкіндігін бағалауға мүмкіндік береді, бұл бүгінгі таңда сақталған топтардан әлдеқайда көп. Сондықтан, жолбарыстың Балқаш өңірінде қалпына келуі Жолбарыстарды қалпына келтіру бағдарламасына маңызды үлес қосады.

2010-2015 жылдар аралығында Қазақстан, Ресей және басқа елдердің жетекші сарапшылары Халықаралық табиғатты қорғау одағы жануарлар тобының келісімімен Қазақстанда жолбарысты қайта әкелу бағдарламасын әзірледі. Бағдарлама шеңберінде бастапқы популяцияның 3 ықтимал көзі қарастырылған:

- Жабайы табиғаттағы жолбарыстар;

- Конфликті жолбарыстар, сондай-ақ жалғыз қалған табиғатқа бейімделген жолбарыс балалар;

- Зоологиялық парктерде өсірілген, табиғатқа бейімделген жолбарыс балалар.

2015 жылдың маусымында жарияланған зерттеу нәтижесінде барлық континенталды жолбарыстар бір подвидке, яғни Panthera tigris tigris-ке жататыны танылды. Осы подвид 2021 жылы Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілді.

«Амур» және «Тұран» атаулары қазіргі уақытта ғалымдар мен Халықаралық табиғатты қорғау одағымен экологиялық формалар немесе географиялық популяциялар ретінде қарастырылып, жекелеген жануар түршелері ретінде саналмайды.

Сондықтан, реинтродукциядан кейін Қазақстанға көшірілген амур популяциясының жолбарыстары, тұрақты популяцияны қалыптастырған жағдайда, аумақтық белгі бойынша тұран популяциясының жолбарыстары болып автоматты түрде саналады.

Қазіргі уақытта жолбарыстарды реинтродукциялау бағдарламасы Нидерландтан «Іле-Балқаш» резерватына амур жолбарыстарының келуімен маңызды кезеңге жетті. Бұл маңызды қадам бағдарлама мақсатына - жолбарыстардың тарихи мекенінде популяциясын қалпына келтіруге жақындатады.

Жылдар бойы WWF пен Қазақстан арасындағы тығыз ынтымақтастықтың арқасында екі Амур жолбарысы «Іле-Балқаш» мемлекеттік табиғи резерватына Нидерландтағы «Святого льва» жабайы жануарларды сақтау орталығынан (Stichting Leeuw) жеткізілді. Бұл оқиға экожүйені қалпына келтіру және жоғалған биоәртүрлілікті қайтару жолындағы маңызды қадам болды. Бағдарламаны Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Орман шаруашылығы және жануарлар әлемі комитеті WWF және БҰҰДБ-ның қолдауымен жүзеге асыруда. Богдана мен Кума «Іле-Балқаш» резерватындағы WWF-тың арнайы құрылған вольерлік орталығында өмір сүріп, кейін олардың ұрпағын табиғатқа жіберу жоспарлануда.

«Осыдан шамамен 15 жыл бұрын, 2010 жылы өткен Жер бетінде жолбарыстарды сақтап қалу мәселелері бойынша алғашқы халықаралық форумда Қазақстан мысықтұқымдас жабайы жыртқышты еліміздің табиғатына қайта оралтуға дайын екендігін хабарлаған болатын. Арада жеті жыл өткеннен кейін Қазақстан, Ресей және басқа да елдердің ғалымдарының тынымсыз еңбегі нәтижесінде елімізде жолбарысты қайта жерсіндірудің бірегей бағдарламасы әзірленді. Осы уақыт аралығында алаңы 415 мың гектар жерді қамтитын «Іле-Балқаш» резерватын құрудан бастап оңтүстік Балқаш маңы экожүйесін қайта қалпына келтіруге дейін үлкен жұмыс атқарылды. Қазіргі таңда біз көп еңбекті талап ететін жұмыстың және қызметкерлеріміздің өз істеріне адалдығының нәтижесін көріп отырмыз. Қазақстанға алғашқы жолбарыстар жеткізілді және осы атаулы оқиға бағдарлама міндеттерінің сәтті орындалғанын растайды», – деді өз сөзінде Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар министрі Ерлан  Нысанбаев.

Жолбарыстардың ұрпақтары жабайы табиғатқа жіберілуі күтілуде, бұл түрше Қазақстанда 70 жылдан астам уақыттан кейін қайта пайда болайын деп орыт. Бұл жолбарыстар популяциясы мен аймақтың биоәртүрлілігін қалпына келтіруде маңызды рөл атқарады.