Дәрілік заттарға бағаның негізсіз өсуі бақыланады
Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың баға қалыптастыру тетігіне жүргізілген талдау нәтижелері бойынша Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі баға белгілеудегі ашықтықтың болмауын және бағалардың жоғарылау қаупін анықтады, деп хабарлады Elordainfo.kz.
Қазіргі таңда мемлекет ДЗ мен МБ-ға бағаны жекеменшік көтерме жеткізушілер мен дәріханалар арқылы халыққа өткізгенде, сондай-ақ мемлекеттің кепілдендірілген тегін медициналық көмек (КТМҚК) пен міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) аясында сатып алуы кезінде белгілейді.
Бұл ретте, Денсаулық сақтау министрлігінің қарамағындағы ұйымдарға – «Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды ұлттық сараптау орталығы» ШЖҚ РМК (ДЗ және МБҰСО) және «СК-Фармация» ЖШС-не сәйкесінше бағаларды мемлекеттік тіркеу және ДЗ мен МБ-ны сатып алу міндеті жүктелген.
Алайда қолданыстағы заңнама нормалары аясында мемлекеттік сараптау ұйымының (ДЗ және МБҰСО) жеткізушілер ұсынған бағаларды қайта тексермей қабылдау тәжірибесі қалыптасқан. Баға сараптамасы жұмысы өтінім берушіден референттік елдердегі бағалар жөнінде ақпарат алумен шектелген.
Тіркелген бағалардың жасанды жоғарылауына жол бермеу мақсатында Денсаулық сақтау министрлігі халықаралық «Navlin» порталына кіру мүмкіндігін сатып алды. Бұл шетелдегі бағалар туралы ақпаратты өтініш берушілердің қатысуынсыз тікелей алуға мүмкіндік береді.
Тұтастай алғанда, нарыққа қатысушылардың бағаны асыра бағалау шарттары уәкілетті органның нормативтік бұйрықтарында белгіленді, өйткені бағаларды (көтерме, бөлшек сауда, КТМҚК, МӘМС) белгілеу референттік елдерде қалыптасқан және өтініш беруші ұсынатын бағалардың ең жоғары мәндері негізінде жүзеге асырылды.
Бұл мүмкіндікті жеткізушілер ғана емес, сондай-ақ отандық өндірушілер де пайдаланып, (дженерикалық) дәрілерге бағаларды жетекші фармацевтикалық компаниялардың - «Big Pharma» түпнұсқа өнімдері деңгейінде қойған. Ұзақ мерзімді шарттар да шығындарға сараптама жүргізбей және нақты шығындарды белгілемей жасалған.
Нәтижесінде Қазақстанда өндірілген кейбір препараттар шетелдік жетекші өндірушілердің баламалы препараттарынан 2–3 есе қымбат, ал КТМҚК мен МӘМС аясында сатып алынған препараттар мемлекетке көтерме және бөлшек нарықтағы бағадан жоғары түскен.
Агенттіктің ұсынысы бойынша 2025 жылдың екінші жарты жылдығынан бастап жеткізушілер мен отандық өндірушілер үшін бағаларды белгілеу референттік елдерде қалыптасқан бағалардың орташа мәндері негізінде және өтініш берушілерден емес, бастапқы көздерден алынған деректер бойынша жүзеге асырылады.
ДЗ мен МБ бағасына мемлекеттік сараптау ұйымы (ДЗ және МБҰСО) жүзеге асыратын өндірістерді инспекциялау шығындары да әсер етеді. Инспекция қорытындысы бойынша оң қорытынды алу – ДЗ мен МБ-ның Қазақстан нарығына шығуының міндетті шарты.
Сапар, тұру, тамақтану және өзге де шығындардан бөлек, жеткізушілер мен өндірушілер қосымша түрде мемлекеттік сараптау ұйымының өз бетінше белгілеген 2,6 млн теңгеден 3,45 млн теңгеге дейінгі инспекция қызметінің құнын төлеуге мәжбүр.
Бұл ретте инспекция тек Қазақстан аумағында ғана емес, сонымен қатар Еуропалық одақ, АҚШ, Канада, Жапония сияқты жоғары реттеу деңгейі бар елдерде де өткізіледі. Инспекция сапары Johnson & Johnson, Roche, Polpharma секілді жетекші әлемдік фармацевтикалық компанияларда сапа мен қауіпсіздікті сақтау мақсатында жүргізіледі.
Осылайша, фармацевтикалық қоғамдастықтың барлық шығындары – инспекция мүшелерінің іссапар шығындары мен қызмет ақылары Қазақстанда өткізілетін және сатып алынатын ДЗ мен МБ бағасына қосылады.
Жоғары өндірістік стандарттар мен ДЗ және МБ айналымын бақылауды ескере отырып, Агенттік жоғары реттелетін елдерге инспекция сапарларын алып тастауды ұсынды.
Сондай-ақ, инспекция қызметі мемлекеттік монополияға жатқызылып, оның құны реттелетін болады және барлық шығындар ресми тарифке енгізіледі.
«СК-Фармация» ЖШС-нің негізгі міндеті – КТМҚК мен МӘМС аясында ДЗ мен МБ-ны орталықтандырылған сатып алуды жүзеге асыру, бұл бюджет пен халық шығындарын оңтайландыруға бағытталған.
Алайда, сатып алынатын ДЗ мен МБ көлемінің кемінде 45%-ы «СК-Фармация» ЖШС тарапынан тікелей өндірушілерден емес, отандық дистрибьюторлардан («Медсервис Плюс КФК» ЖШС, «Акниет» ЖШС, «Стофарм» ЖШС, Knyaz Pharma ltd, «Р-Фарм Қазақстан» ЖШС, «Swixx Biopharma» ЖШС, «Ново Нордикс Қазақстан» ЖШС, «Inkar» ЖШС, «Такеда Қазақстан» ЖШС, «ОАД-27» ЖШС) сатып алынуда. Мұндай функцияларды үшінші тұлғаларға беру орталықтандырылған сатып алуды енгізудің мақсаттарына сәйкес келмейді және бағаларды жоғарылату тәуекелдерін тудырады.
Аталған мәселелерді шешу үшін Агенттік Денсаулық сақтау министрлігіне бірқатар ұсыныстар енгізді. Олардың ішінде баға белгілеу нормаларын қайта қарау және ең жоғары бағаларды бағдар ретінде қолданудан бас тарту, инспекция қызметін мемлекеттік монополияға жатқызу, тауарларды тікелей өндірушілерден сатып алу үлесін арттыру, жеткізушілер мен өндірушілермен ұзақ мерзімді шарттар жасасу кезінде шығындарды белгілеу және сараптау бар.