Қазіргі заманғы АЭС мүмкіндігінше қауіпсіз – Эрлан Батырбеков
Энергияны тұтынудың өсуі мен дәстүрлі қазба көздерінен тәуелділікті азайту қажеттілігі жағдайында Қазақстанда атом энергетикасын дамыту мәселелері – өзекті. Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, атом электр станциясы тұрақты электр энергиясын жеткізуге қауқарлы әрі сенімді балама болып табылады. Бұл туралы Elordainfo.kz тілшісімен әңгіме барысында ҚР Ұлттық ядролық орталығының бас директоры Эрлан Батырбеков мәлімдеді.
«Қазіргі уақытта Қазақстанда электр энергиясының үдемелі тапшылығы байқалады. Қазақстанның негізгі өндіруші қуаттары – бұл энергияның жылу көздері. Олар КСРО кезінде салынған, өз ресурстарын тәмамдады және тез арада алмастыруды қажет етеді. Парниктік газдар шығарындыларымен байланысты жаһандық экологиялық мәселелерді ескере отырып, біздің мемлекет 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізуге бет бұрды. Тиісті стратегия Президенттің Жарлығымен бекітілген. Жаңартылатын энергия көздерін дамыта отырып, бұл міндетті кешенді түрде шешу қажет», - деді Эрлан Батырбеков.
Сарапшы атап өткендей, электр энергиясының жыл сайынғы өсіп келе жатқан тапшылығын сондай-ақ шикізат және өндірістік, ғылыми-техникалық базаның болуын ескере отырып, Қазақстанда АЭС-ті дамыту қисынды және заңды қадам болып табылады.
«АЭС жұмыс істеген кезде парниктік газдар шығармайды және көмірдегі немесе табиғи газдағы станцияға қарағанда отынды аз пайдаланады. Бұл көміртекті бейтараптыққа жеткізуге мүмкіндік береді. Ядролық реактор тәулік бойы жұмыс істеп, электр энергиясының максималды көлемін өндіре алады. Қазақстан әлемдегі уранның ірі өндірушісі екенін ескере отырып, АЭС құрылысы – тиімді шешім, ол экономиканың барлық саласына сондай-ақ ғылымға, білімге, әлеуметтік салаға да оң әсер етеді», - деп атап өтті физик.
Эрлан Батырбековтың айтуынша, Қазақстанда электр станциясын салу үшін барлық қауіпсіздік талаптарына жауап беретін жаңа атом реакторлары қарастырылуда.
«Атом реакторларын ұрпаққа бөлуге болады. Бірінші буынға технологиялық қорғаудың минималды жиынтығы бар реакторлар кіреді. Олардың міндеті атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану мүмкіндігін көрсету болды. Екінші буын бұл процесті үнемді ету мақсатында жасалған. Чернобыль апатынан кейін ғылыми қауымдастық өз тәсілдерін түбегейлі қайта қарады. Қолданыстағы атом электр станцияларын ауқымды жаңғырту жүргізілді және әзірленіп жатқан қондырғылардың жобаларына елеулі өзгерістер енгізілді. Осылайша жаңа буын пайда болды. Қазақстанда құрылыс үшін III және III+ буындарының реакторлары қарастырылады. Бұл реакторлар қауіпсіз, бірнеше пассивті және белсенді қауіпсіздік жүйелеріне ие. Пассивті жүйелер оператор қателессе де, әрекетсіз болса да, реакторды өз бетінше қауіпсіз күйге келтіре алады», - деді Эрлан Батырбеков.
Сарапшы радиоактивті заттардың шығарылуы 4 деңгейлі қорғаныс құрылғыларының алдын алатынын атап өтті. Қазіргі атом электр станцияларында ең ауыр апат болған жағдайда балқыманы оқшаулайтын арнайы тұзақ қарастырылған. Қазіргі заманғы атом электр станциялары үшін мұндай апаттардың ықтималдылығы өте төмен.
Физик әлемде АЭС құрылысының белсенді өсуі байқалатынын атап өтті. 32 елде қазірдің өзінде 416 атом энергоблоктары жұмыс істейді. Атом электр энергиясын өндіру бойынша көшбасшылардың үштігіне АҚШ, Франция, Қытай кіреді. Сонымен қатар, ағымдағы кезеңде тағы 58 атом энергоблоктары салынуда.
Мария Конюхова
Сабина Кәкімжан