Айзат Әли: Еріктілер әлемге жылу сыйлайтын ерекше миссия атқарады

Волонтерлер кімдер?

Волонтерлердің қоғамда алатын орны ерекше, өйткені жасаған жақсылықтары үшін өтемақы немесе ақы талап етпейді. Олар көмектесуді парыз деп санайды. «Еріктілер деген кім, олар немен айналысады, олар не үшін жақсылық жасауға ұмтылады?» деген сұрақтарға бүгін жауап іздейміз.
Еріктілердің өздеріне дәл осы сұрақтарды қойсаңыз, бірден жауап бере алмауы мүмкін. Себебі, олар өздерінің қалауымен, жан қалауларымен жасап отырғаннан кейін бірден «ерікті деген мынау» деп жауап қайтара алмайды. Бір сөзбен айтқан кезде «еріктілер» адамгершіліктің ақ туын көтерген қоғамдағы белсенді топ өкілдері.
Еріктілер жалғыз өзі және топ болып жұмыс істейді. Ол өз еріктерінде. Олардың негізгі айналысатын жұмыстары жетімдерге, мүгедектерге немесе қарттар үйіне барып оларға қолдарынан келгенше көмек көрсету. Ал олардың белгілі бір мереке кезінде қоғамға мемлекет мүддесі үшін өз еріктерімен көмекке келуі де «ерікті» әрекеті саналады.
Қазақ тілінің сөздігіне бір үңілсеңіз, «ерікті» деген сөзге синоним болатын, балама ретінде «асар» сөзін алуға болады. Асар – ауыл-аймақ, көрші-қолаң болып белгілі бір мұқтаж жанға қолдарынан келгенше тегін көмек көрсету. «Асар» сөзі тіпті белгілі бір дәстүрге де айналып кетті. Сондықтан «ерікті» сөзін кейін пайда болған немесе жаңа заманның термині деп қабылдаудың қажеті жоқ. Өйткені қазақ халқында бұл сөздің түбірі баяғыдан бар.

Еріктілер – нағыз ерлер

Ашық дереккөзге сүйенсек, 1970 жылы Біріккен ұлттар ұйымы жанынан «Біріккен Ұлттар Ұйымының волонтерлері» атты халықаралық бірлестік құрылған. Осы ұйымның ұйтқы болуымен, жер бетіндегі еріктілер бір ниет, бір тілекпен бірігіп, бірге жұмыс істей бастады. Сөйтіп, еріктілер әлемдік деңгейдегі үлкен күшке, тіпті ғаламдық қозғалысқа айналды.

Бүкіл әлемде осы волонтерлердің күшімен көптеген істер жүзеге асып жатыр. Тіпті ғалам тұрғындарының сегізден бірі ерікті ретінде қоғамдық жұмыспен айналысады деген ақпарат бар. Бұдан да анығырақ ақпарат айтар болсақ, тұтас әлемдегі волонтерлердің жалпы саны бір миллиард көлемінде болса керек. Осыдан-ақ, волонтерліктің бүкіл дүниежүзіне кең таралғанын білуге болатын шығар.

Ал өз еліміздегі жағдайға келетін болсақ, шынын айтқанда Қазақстанда ресми тіркелген волонтерлік сәл кеш дамыды. Баяғыдан өзгеге көмектескенді қуаныш санайтын халық болсақ та, волонтерлікпен жақын жылдары ғана нақты айналысып жүрміз. Жалпы, мемлекет басшысының өзі басты назарда ұстап, қолдау білдіріп отырғандықтан, біздің елде де еріктілердің саны артып, тез дамып келеді.

Бірақ біздің елдегі еріктілердің жалпы саны жайлы нақты ақпарат жоқтың қасы. Ұлттық волонтерлік желінің ақпаратына сүйеніп, мөлшерлесек Қазақстанда отыз мыңнан аса еріктілер қызмет етіп жатқан болуы мүмкін. Әрине 30 мыңда аз сан емес, бірақ кең-байтақ Қазақстанда бұдан әлдеқайда көп волонтердің болғаны керек. Тағы ақпаратқа сүйенсек, әлем бойынша, жалпы ішкі өнімнің 2,5 пайызы волонтерлер еңбегінің жемісі көрінеді.

Демек еріктілердің еңбегін еріккеннің ермегі деп емес, елдің экономикасының негізгі көмекшілерінің бірі деп қарастырған жөн. Сол үшін де еліміздегі волонтерлік қызметті дамыту мәселесі басты тақырыпқа шығып отыр. Сол үшін де елімізде арнайы волонтер жылы жарияланып, еріктілердің еңбегін бағалап, олардың қадіріне жету мәселесі төтесінен қойылып отыр.

Белсенді еріктілер бастамасы

Еріктілердің көмекке мұқтаж жандарға жәрдем беру, жылағанды жұбату үшін күн-түн демей, жаңбырға, боранға қарамай, аянбай еңбек еткеніне сан мәрте куә болдық. Еріктілер біз үшін үлкен жүректі жандар, олардың жүрегі жақсылық пен сүйіспеншілік деп қана соғады. Еліміздің тәуелсіздігіне, мемлекет болып қалыптасуына осы жылдардағы жетістіктерімізге, халқымыздың бірлігін нығайтуға еріктілердің қосқан үлесі көп.

Жыл сайын волонтерлердің қызметі туралы ақпарат көбейіп келеді. Қаладағы волонтерлер саны волонтерлік ұйымдардың жобалары мен көшбасшыларының жұмысына байланысты. Яғни, волонтер болуға балалар қызығушылық танытуда, олардың себептері мен мақсаттары әрқилы.  Жаңадан қосылған еріктілердің кейбірі басқаларға көмектескісі келеді, ал кейбіреулері шетелдік жоғары оқу орындарына түсу үшін портфолиосын жақсартуға тырысады. Осы арқылы волонтерлердің бір бөлігі өз өмірін қызықты оқиғалармен әртараптандыруды қаласа, кейбірі осы жолда жаңа достар табу мүмкіндігін көреді.

«Волонтерлік қызмет көмек көрсетудің еркін нысандарының бірі екенін есте ұстаған жөн, кейбіреулері өз көмегін көрсете алады, ал басқа волонтерлер ерекше жарнамаламайды. Бұрын мұндай тәжірибе болған, волонтерлік ұйымдар бір-бірін білмей, ұқсас бағыттарда волонтер болған. Сондықтан 2019 жылы біздің мекеме Қалалық волонтерлар штабын құру туралы бастама көтерді. «Астана жастары» Жастар ресурстық орталығы базасында бесінші жыл Волонтерлер жылы шеңберінде және 2021-2023 жылдары волонтерлікті дамытудың Жол картасын орындау шеңберінде Қалалық волонтерлер штабы жұмыс істеді. Волонтерлік ұйымдар мен қозғалыстарды шоғырландыруды ұйымдастыру, ақпараттық және ресурстық көмек көрсету, қалада іс-шараларды есепке алуды жүргізу, күш-жігерді біріктіру, дербес қозғалыстарды көбейту үшін құрылды. Тұрақты негізде 30 волонтерлік ұйыммен және 20 бастамашыл топпен, 4 ҮЕҰ-мен мемлекеттік жастар саясатын іске асыру саласында, кәсіпорындар мен қала меценаттарымен ынтымақтастық және бірлескен қызмет жүргізіледі. Штабта 6000-нан астам белсенді волонтер бар. Бүгінгі таңда волонтерлік ұйымдарымен бірлесіп BizBirgemiz, «Қауіпсіз қала», «Қамқорлық мекен-жайлары», «Ардагерлерді ардақтайық», Taza Alem және т.б. аясында акциялар өткізілді. Азық-түлік себеттері, киім-кешек пен жиһаз, оқыту, адамдарды іздеу және тағы басқа көмек көрсетіліп келеді. Қала кәсіпорындарымен бірлесіп қысқы кезеңде жалғызбасты зейнеткерлер мен қарт адамдардың ауласын қардан тазалау жұмыстары тұрақты жүргізіледі, - дейді Астана қаласындағы Еріктілер қозғалысын дамыту бөлімінің маманы Айзат Әли.

«Мен 12 жасымнан бастап ерікті болуға шешім қабылдаған адаммын, сол уақыттан бері осы іспен тұрақты айналысамын. Бастапқы кезде мен ата-анаммен бірге мұқтаж жандарға азық-түлік пен заттарды тасымалдай бастадым. Еріктілік маған бар нәрсені бағалауға көмектесті. Бір сәтте мұның бәрі жайдан жай болмауы мүмкін екенін түсіндім, сондықтан еріктілер қажет деп есептеймін. Жобалардағы ерікті қызметтің арқасында ол достық қарым-қатынасты сақтай отырып, акция аяқталғаннан кейін де команда жинап, онымен жұмыс істей алатын Көшбасшының сапасын дамытты. Көптеген адамдар біз халқымыздың мәдениетін дамытуға көмектесеміз деп ойлайды, шын мәнінде біз оны жасаймыз. Мысалы, «Таза Қазақстан» республикалық эко-акциясы аясында сенбіліктерге шығып, еліміздің табиғаты мен экологиясын сақтаудың маңыздылығын айтып, бар нәрсеге ұқыпты қарауға шақырып жүрміз. Қазір көріп отырғанымыздай, әр матчтан кейін еріктілермен бірге стендтерді тазартуға көмектесетін адамдар көп нәрсені айтады. Мен бала кезімнен еріктілік туралы білгеніме және жасөспірім кезімде бұл істі тастамағаныма, біздің қоғамның игілігі үшін жұмысын жалғастырғаныма өте қуаныштымын, - дейді «Астана жастары» еріктісі Давид Шәріпов.

 

Волонтерлер қызметі қарқынды

«Астана жастары» жастар ресурстық орталығы қала бойынша волонтерлік бағыттарды кеңейтуде. Мысалы, биыл «Қауіпсіз қала» жобасы шеңберінде тұрақты негізде волонтерлер халықты газдандыру, жылыту маусымы мен көктемгі су тасқыны кезіндегі қауіпсіздік шаралары, шомылу маусымындағы мінез-құлық ережелері туралы ақпараттандыру жұмыстарына тартылды,  сонымен қатар тыйым салынған заттарды сату, StopVandal акцияларына қоғамдық мүлікке ұқыпты қарау және жастарға арналған мемлекеттік бағдарламалар туралы «Үздік» жобасы бойынша жұмыстарды аса зор жауапкершілікпен, үлкен адамгершілікпен атқарып келеді. Осыған сүйене отырып, қалалық волонтерлер штабымен ынтымақтастыққа тек волонтерлік ұйымдар мен қызмет алушылар ғана емес, сонымен қатар қаладағы тіршілікті қамтамасыз ету мекемелері де тартылатынын байқауға болады.

Іс-шаралар бірнеше бағыт бойынша өтеді. Эко бағыттар, әлеуметтік бағыт, спорттық бағыт, адамдарды іздеу, волонтерлердің Event-жобаларына қатысуы әсіресе танымал болып келеді. Мұның бәрі волонтерлердің жасына байланысты. Мысалы, «Астана жастары» қозғалысында волонтерлердің орташа жасы 15-16 жасты құрайды. Қалалық волонтерлер штабы жобасындағы жандардың орташа жасы 30+ құрайды. Мұнда волонтерлер санаты қоғам мен табиғатқа көмектесетін көп нәрсе бар. Яғни, көмек көрсету үшін саналы түрде қадам басатын бос емес санат.

Республика күні қарсаңында «Астана жастары» волонтерлері қалалық әкімдікпен бірлесе отырып демеушілерден себеттерді өлшеп, орау жұмысын жүргізді және әлеуметтік осал топтағы адамдарға таратылды.

«Волонтерлер ешқашан төлем алмайды, қызметі үшін ақы төленбейді, бұл істі жүрек қалауымен, өз еркімен жасайды. Бұл ретте біз еріктілерге керекті жабдықтармен қамтамасыз етіп, түрлі концерттерге билеттер беруге тырысамыз. Яғни, волонтерлердің еңбегін бағалап, үнемі марапаттап немесе басқа  да шаралармен ынталандыру өте қажет. Волонтерлікті еңбек өтілі ретінде санау бірнеше рет көтерілген, бірақ ол тек талқыланып жатқанда заңды деңгейде бекітілмеген», - дейді Айзат Әбиболлақызы.

 

Көшпенділер ойындарында атсалысты

8-13 қыркүйек аралығында елордада 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындары – этникалық спорт түрлері бойынша ең ірі халықаралық жарыс өткені белгілі. Жобаға елорданың жоғары және орта оқу орындарынан 1600 ерікті қатысты.

«Осы ұлттық жобаға қатысқан барлық еріктілерге адал қасиеттері және ұжымдық күші үшін алғысымды білдіремін. Осындай жобаға қатысу арқылы әрқайсыңыз жаңа тәжірибе, жаңа дос, жақсы эмоция алғаныңызға сенімдімін», – деп құттықтады волонтерлерді елорда әкімінің орынбасары Есет Байкен.

Ойын барысында еріктілер қатысушылар мен қонақтарға қолдау көрсетті: туристерге маршруттар ұсынды, спорт нысандарымен танысуға көмектесті, уақтылы ақпараттандыруды қамтамасыз етті. Олардың жұмысының арқасында қонақтар өздерін жайлы әрі қауіпсіз сезінді.

«5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындары жоғары деңгейде өтті. Барлық қонақтар, спортшылар, қатысушылар мен туристер жайлылық пен ұйымшылдықты сезінді. Біз оң баға алдық, көбісі Дүниежүзілік көшпенділер ойындарын Олимпиадамен салыстырады. Бұл процесте, әрине, еріктілер маңызды және үлкен рөл атқарды. Бір жарым жыл бұрын біз еріктілерді іріктеу процесін бастадық, республиканың барлық жоғары оқу орындары мен колледждерінен 12 мың студенттен 1600 адамды іріктеп алдық. Бұл еріктілер ойын барысында маңызды рөл атқарды. Олар әуежай мен вокзалдардан бастап спорт нысандарына дейін жұмыс істеді. Біз 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының Дирекциясымен, Туризм және спорт министрлігімен және қала әкімдігімен оларды атап өтуге шешім қабылдадық. Біз тек алғыс хаттарды тапсырып қана қоймай, елеулі еңбек үшін ризашылығымызды білдіреміз, – деді елордалық мәслихат төрағасы Ерлан Каналимов.

Еріктілердің айтуынша, ойындарға қатыса отырып, олар мол тәжірибе жинап, жаңа достар тауып, шетелдік туристермен қарым-қатынас жасау дағдысына ие болды.

«Маған эмоцияларды сипаттау қиын. Мен бүгінгі марапаттау соншалықты ауқымды болады деп күткен жоқпын. Менің Бүкіләлемдік көшпенділер ойындарына қатысуым жай ғана қалаға көмектесу сияқты көрінді және бізді бүкіл зал қошеметтеп, гүлдермен, алғыс хаттармен ерекше құттықтады. Бұл жанды жылытады екен. Осындай үлкен жобаға қатысу мүмкіндігі үшін ұйымдастырушыға көп рақмет!»- деп бөлісті Esil University 3 курс студенті Дана Такенова.

Алғыс хаттарды салтанатты түрде тапсырумен қатар, еріктілер үшін концерттік бағдарлама ұсынылды.

 

Гүлшат САПАРҚЫЗЫ.