Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бағасы қанша пайызға арзандады?

Атап айтқанда, қырыққабат – 5,3%-ға, жұмыртқа – 0,6%-ға, күріш пен картоп – 0,2%-ға, ал сүзбе – 0,1%-ға арзандаған. 6 атау бойынша баға өзгеріссіз қалды.

Аздап бағаның өсуі сәбізге (4,1%), пиязға (2,3%), күнбағыс майына (1,2%), сиыр етіне (0,7%), сарымайға (0,3%), сондай-ақ пастерленген сүтке, құмшекерге және тұзға – әрқайсысы 0,2%-ға тіркелді.

Жалпы, өткен аптада ӘМАТ бағасының өсу индексі 0,2%-ды құрады.

Бағалардың өзгеруі негізінен маусымдық ауытқулармен байланысты болып отыр. Былтырғы өнімнің сақтау мерзімі аяқталып, ерте піскен өнімді сатуға көшу кезеңі басталды. Жаңа піскен көкөністер мен басқа да азық-түліктердің нарыққа келуі жалпы азық-түлік инфляциясының баяулауына ықпал етеді деп күтілуде.

Қазақстанда әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бағасын тұрақтандыру мақсатында бақылау шаралары кешенін іске асыру жалғасуда. Өңірлік комиссиялар баға қалыптастыру тізбегіндегі делдалдық схемаларды тексеру бойынша тұрақты жұмыс жүргізіп жатыр. 2025 жылдың басынан бері өңірлерде 503 отырыс өткізілді. Қосылған құн қалыптастырмайтын тиімсіз делдалдардың қатысуы және шекті сауда үстемесінен асып кету фактілері анықталуда.

Сонымен қатар аумақтық департаменттер ӘМАТ-қа белгіленген 15%-дық шекті сауда үстемесінің сақталуына мемлекеттік бақылау жүргізуде. Биылғы жылдың басынан бері осы бағытта 1 981 әкімшілік құқықбұзушылық тіркелді. Салыстыру үшін: 2021 жылы – 34, 2022 жылы – 310, 2023 жылы – 760, ал 2024 жылы – 5 066 қаулы шығарылды.

Бақылауды күшейту бағытындағы сауда үстемесін асырып жібергені үшін жауапкершілік тәртібі өзгерді. Бұрын ескерту түріндегі шара қолданылса, енді айыппұл салынады. Бұл нарықтағы тәртіпті арттырып, алдын алу шарасын күшейтеді.

Сондай-ақ сатып алу процесіне қатысушыларды реттеу бойынша жұмыс жүргізілуде. Сауда, логистика, сақтау және өткізу үдерістеріне қосылған құн қоспайтын тиімсіз делдалдарды нақты анықтау тетігі пысықталуда. Бұл түпкі тұтынушы үшін бағаны негізсіз өсіретін делдалдарды тиімді анықтап, оларды нарықтан шығаруға мүмкіндік береді.

2025 жылдың басынан бастап электронды  шот-фактуралар (ЭШФ) бойынша жүйелі талдау жүргізілуде. Осы кезеңде 5 610-нан астам тауарлық тізбек зерттеліп, олардың 564-інде заңнама талаптарының бұзылу қаупі анықталды. 2024 жылы ұқсас талдау 11,7 мың тізбекті қамтып, олардың 4,1 мыңында ықтимал заңбұзушылықтар тіркелген. Негізгі қауіптер қатарына – заңсыз кәсіпкерлік қызмет, шекті сауда үстемесін асыру, монополистердің бәсекелестікті реттеу талаптарын сақтамай қызмет етуі, сондай-ақ ӘМАТ-ты салық органдарында тіркеусіз сату жатады.